Spora część uczniów, przygotowując się do egzaminów, zaczytuje się w niezliczonej ilości notatek i wielokrotnie czyta wskazane rozdziały z podręczników. Okazuje się jednak, że metoda ta jest nieskuteczna – zwykle wystarcza, by zaliczyć test następnego dnia, ale nie sprzyja długotrwałemu zapamiętywaniu.
Zamiast czytać dany tekst ponownie, lepiej spróbować odpowiedzieć sobie na pytania z nim związane. Można ułożyć je samodzielnie lub skorzystać z podpowiedzi znajdujących się w podręcznikach.
Zadawanie dodatkowych pytań do tekstu, który należy przyswoić, rozszerza kontekst, pozwala spojrzeć na materiał z szerszej perspektywy. Niezwykle ważne jest jednak, by wiedzieć, w jaki sposób pytania zadawać. Praktyka szkolna pokazuje, że wiele pytań w rzeczywistości hamuje aktywność intelektualną uczniów: to pytania zamknięte, wymagające jedynie odtworzenia faktów lub powtórzenia obowiązujących interpretacji. Nie służą one lepszemu zrozumieniu zagadnień, a raczej ugruntowują w uczniach postawę bierności intelektualnej i sprzyjają rozwojowi zachowań konformistycznych. Także komunikaty typu: „Po co mi to wszystko?”, mające deliberatywny charakter, nie są pytaniami, które można by uznać w tej sytuacji za pomocne.
Chodzi raczej o zadawanie pytań wyjaśniających sens informacji do zapamiętania. W podobny sposób uczą się dzieci. Tłumacząc więc dziecku, co to znaczy, że ktoś jest „skąpy”, trzeba zdawać sobie sprawę, że odpowiedź ta zostawi w jego umyśle trwały ślad. Niewiele potrzeba, by przez nieopatrzną uwagę desygnatem tego słowa stała się babcia Krysia, która najpewniej dowie się o tym podczas najbliższej wigilii. Skoro jednak dzieci przyswajają w ten sposób wiele informacji, podobnie mogą uczyć się też starsi. W trakcie nauki warto pamiętać o kilku zasadach:
- Pytaj, jaki jest sens informacji, którą poznajesz. Czerp z dziecięcej chęci odkrywania świata! „Dlaczego?”, „Co to?”, „Jak to się stało?” – to jedne z najczęściej zadawanych przez nie pytań.
- Odpowiadaj na swoje pytania. Ciekawskie dziecko nie da się tak łatwo zbyć…
- Wykorzystuj informacje, które wydają Ci się racjonalne – o wiele łatwiej będzie Ci je zapamiętać.
- Połącz nowe informacje z wiedzą, którą już posiadasz.
- Nie popłyń zbyt daleko! Zadawane pytania powinny być związane z materiałem, który chcesz opanować.
Karolina Tonak